Eén van de belangrijkste dingen die je moet weten bij het thuiskweken van paddestoelen is dat je steriel moet werken. De sporen, het mycelium en de paddestoelen zelf zijn erg vatbaar voor contaminaties (besmettingen). Als een contaminatie de overhand krijgt, heeft dit vaak dramatische consequenties voor de verdere ontwikkeling van het mycelium en voor de paddestoelen zelf. Tijdens het kweekproces is het daarom belangrijk om steeds de steriliteit in de gaten te houden om besmettingen te voorkomen/vermijden. De vijf meest voorkomende mogelijke bronnen van besmetting zijn: desg
- De kweker
- De omgeving
- Het gereedschap
- Sporen of mycelium van de paddestoel
- Het substraat
1. De kweker. De kweker zelf is een grote bron van bacteriën. Huid, haar, adem en kleding zijn allemaal een risico. Zorg daarom in de eerste plaats dat je schoon bent wanneer je begint. Neem een douche en was je handen en armen met een desinfecterende zeep. Draag handschoenen en een mondmasker wanneer je aan het werk gaat.
2. De omgeving. Het is essentieel dat ook de omgeving schoon is. In de lucht zitten enorme hoeveelheden bacteriën die schadelijk kunnen zijn tijdens de kweek van paddestoelen. De werkomgeving moet helemaal schoongemaakt worden met een desinfecteermiddel (Dettol, alcohol). Je kunt daarom het beste een kleine ruimte kiezen. Een kast bijvoorbeeld, maar ook een keuken of badkamer kunnen geschikt zijn. Zorg er voor dat er in ieder geval geen tocht in de ruimte is. Sluit dus de deuren en ramen. Tape eventueel de kieren af. Na het schoonmaken laat je de ruimte even enkele minuten voor wat het is, zodat het desinfecteermiddel zijn werk kan doen. Waarschuwing: ga met dit middel niet te kwistig om, een te grote hoeveelheid desinfecteermiddel in de lucht kan erg slecht zijn voor je gezondheid!
Als je thuis geen goede plek kunt vinden of gewoon simpelweg betere resultaten wilt behalen kan je overwegen om een glovebox te maken of te kopen. Of zelfs nog beter, een laminar flowhood: – Glovebox Een semi-steriele gesloten ruimte. Relatief goedkoop. – Laminar flowhood Een steriele ruimte met behulp van een HEPA-filter. Voor de compromisloze kweker.
3. Het gereedschap. Het spreekt voor zich dat ook al het gereedschap moet worden gedesinfecteerd. Vooral dat wat in aanraking komt met het substraat of de agar bodem moet onberispelijk schoon zijn. Je kunt ze met een aansteker of gasbrander verhitten totdat ze roodgloeiend zijn. Laat ze daarna helemaal afkoelen.Wees je ervan bewust dat zodra je iets aanraakt, het niet meer steriel is.
Waarschuwing: desinfecteermiddelen zijn ontvlambaar. Wees voorzichtig wanneer je vuur gebruikt om te steriliseren in een gedesinfecteerde ruimte!
4. Sporen of het mycelium van de paddestoelen. Je kunt alle voorzorgsmaatregelen nemen om steriel te werken, maar als datgeen waarmee je de voedingsbodem inoculeert niet steriel is, is al het werk voor niets geweest. Kortom, de sporenprint, de sporenspuit en het mycelium op agar media moeten steriel zijn.
5. Het substraat. Deze laatste mogelijke bron van contaminaties is misschien ook wel de grootste en gevaarlijkste bron. Het substraat dient als voedingsbodem voor het mycelium en de paddestoelen en kan bijvoorbeeld bestaan uit rogge, vermiculiet, rijstmeel en stro. Dit bevat elk miljarden bacteriën. Het substraat dient daarom altijd te worden gesteriliseerd in een snelkookpan. Alleen met een snelkookpan kun je zo’n hoge temperatuur bereiken dat geen enkel micro-organisme in leven blijft.
Hoe steriliseer je het substraat?
Er zijn vele soorten substraten waar paddestoelen op willen groeien. De meest gebruikte substraten zijn rijstmeel/vermiculiet, rogge, stro, mest, graszaad en houtsnippers. De manier van steriliseren is voor de meeste substraten nagenoeg hetzelfde. Een snelkookpan is een vereiste. Daarnaast heb je speciale filterzakken, filterboxen of glazen potten met een deksel nodig. De filterzakken en filterboxen zijn speciaal gemaakt voor het kweken van paddestoelen en worden via internet verkocht. Ze kunnen onder hoge druk worden gesteriliseerd en bevatten een speciaal filter waardoor de benodigde verse en schone lucht kan komen. Je kan ook normale glazen potten gebruiken. In dat geval is het verstandig om zelf een filter in te bouwen. Filters van Tyvek materiaal zijn hiervoor heel geschikt. Maak een gat in de deksel. Leg een filterdisk op de pot en sluit de pot weer met de deksel. Ook de filterwatten die veel voor aquaria worden gebruikt zijn erg geschikt. Ook hier moet je weer een gat in de deksel maken. Trek een pluk watten door het gat heen en zorg dat de wol dicht opeen gedrukt zit in het gat. Het steriliseren van een substraat dient te gebeuren in een snelkookpan bij 15 psi. Sommige snelkookpannen bevatten op de deksel een meter waarop de druk (psi) is af te lezen. Als deze 15 psi heeft bereikt kan je het gas lager zetten. Vele snelkookpannen bevatten echter niet zo’n speciale meter. Bij deze pannen moet je het een beetje op gevoel doen. Dit klinkt overigens lastiger dan het daadwerkelijk is. Deze snelkookpannen hebben over het algemeen 15 psi bereikt als het tuutje bij de laagste stand van het gas nog steeds blijft sissen. Zorg er altijd voor dat de potten of filterzakken niet direct op de bodem van de pan staan, plaats daar dus eerst een rek. Ook moet er voldoende water in de pan aanwezig zijn; het mag niet droogkoken. Waarschuwing: voordat je je snelkookpan voor het eerst gebruikt: Lees de instructies goed. Een verkeerd gebruik kan leiden tot gevaarlijke situaties!
Hoe herken je een besmetting?
Het mycelium van psilocybine paddestoelen heeft een witte kleur. Een contaminatie of besmetting is daardoor meestal vrij eenvoudig te herkennen. Wanneer je een andere kleur ontdekt, dan kun je dit in de meeste gevallen als een besmetting beschouwen. Contaminaties komen voor in alle kleuren van de regenboog. Maar zoals iedere regel een uitzondering heeft, is dat ook hier het geval bij de kleur blauw. Wanneer het mycelium van psilocybine paddestoelen gekneusd raakt kan het licht blauw verkleuren. Dit heeft verder geen consequenties voor de kwaliteit van het mycelium. Ook kunnen sommige besmettingen worden herkend door de vreemde en penetrante geur die ze verspreiden. Zie ook Contaminaties herkennen